Trong làn sóng doanh nghiệp (DN) Việt Nam đổ xô theo đuổi ESG (môi trường – xã hội – quản trị) như một trào lưu tất yếu, có người chọn cách ca tụng, có người im lặng quan sát. Còn Phạm Việt Anh, một chuyên gia kỳ cựu trong lĩnh vực phát triển bền vững lại chọn cách lặng lẽ viết sách, kiên nhẫn vén bức màn đầy mâu thuẫn và ngộ nhận đang bao phủ lên ba chữ cái thời thượng ấy.
Cuốn sách của những trăn trở
“ESG quan trọng nhưng không đặc biệt hơn” – tựa đề đầy ngụ ý của cuốn sách đã phần nào thể hiện thái độ thẳng thắn nhưng không cực đoan của tác giả. Không phải là người xa lạ với cộng đồng DN, Phạm Việt Anh có hơn 25 năm làm việc và tư vấn cho các tổ chức trong nước và quốc tế về phát triển bền vững. Tuy nhiên, chính sự am hiểu thực tế ấy lại khiến ông trăn trở về những gì đang diễn ra xung quanh khái niệm ESG tại Việt Nam. “ESG đang được thổi phồng thành một thứ vũ khí truyền thông hay một tấm bình phong hoàn hảo. Nhưng rất ít người dám nhìn thẳng vào bản chất, nhìn vào những góc khuất và những cái bẫy mà DN có thể tự đưa mình vào”, ông chia sẻ.
Chính vì vậy, thay vì chạy theo những buổi hội thảo hoành tráng hay những báo cáo hào nhoáng, ông chọn cách lặng lẽ dành gần hai năm nghiên cứu, viết lách, đối chiếu tài liệu, và trên hết là phản biện chính mình trước khi cho ra đời cuốn sách.
Khác với những tài liệu giáo điều hay những báo cáo tô vẽ thành tích, cuốn sách của Phạm Việt Anh không ngại chỉ ra những “điểm mù” trong nhận thức và thực hành ESG tại Việt Nam. Đó là tình trạng DN hiểu sai hoặc hiểu chưa đầy đủ về ESG; là những tuyên bố rầm rộ nhưng hành động thì nửa vời; là hiện tượng “tẩy xanh”, “tẩy xã hội” – những màn kịch được dựng lên để che giấu thực tế chưa sẵn sàng của không ít tổ chức.
Theo ông Việt Anh, cái bẫy lớn nhất của ESG nằm ở sự ngộ nhận. Khi DN xem ESG là xu hướng phải có nhưng không đầu tư đúng mực về năng lực nội tại, họ rất dễ rơi vào “bẫy năng lực” hoặc “bẫy chi phí”. Đó là lúc ESG trở thành gánh nặng, là lúc những giá trị bền vững bị bóp méo thành công cụ PR nhất thời.
Tỉnh táo để phát triển bền vững thực chất
Một trong những luận điểm xuyên suốt của cuốn sách là triết lý “cân bằng động” mà tác giả theo đuổi. Theo đó, ESG không phải một bộ tiêu chí bất biến áp đặt cho mọi DN, càng không phải thứ có thể mua sắm hay vay mượn được. DN cần linh hoạt điều chỉnh trọng tâm, kết hợp hài hòa giữa các mục tiêu ESG và năng lực thực tế, văn hóa tổ chức cũng như mô hình kinh doanh của mình. “Không có công thức chung cho ESG, nhưng có rất nhiều bài học thất bại nếu DN chủ quan hoặc chạy theo phong trào”, ông nhấn mạnh.
Với hơn hai thập kỷ đồng hành cùng cộng đồng DN trong và ngoài nước, Phạm Việt Anh không chỉ là một nhà tư vấn, mà còn là người quan sát và phản biện có chiều sâu. Ông hiện là cố vấn bền vững cho nhiều tổ chức và tiếp tục theo đuổi các nghiên cứu chuyên sâu tại một định chế đại học liên chính phủ về phát triển bền vững và ngoại giao. Việc ra mắt cuốn sách “ESG quan trọng nhưng không đặc biệt hơn” không phải là đỉnh cao sự nghiệp, mà là cột mốc tiếp theo trong hành trình bền bỉ của một người làm nghề tử tế, người đặt tri thức và sự thẳng thắn lên trên những lời có cánh.
Trong bối cảnh ESG đang được xem là “chìa khóa” cho phát triển bền vững, cuốn sách của Phạm Việt Anh giống như một lời nhắc nhở tỉnh táo: Đằng sau những khẩu hiệu đẹp đẽ là một chặng đường gian nan, đòi hỏi DN phải hiểu đúng, làm thật và sẵn sàng nhìn nhận cả những giới hạn của mình. “ESG không phải chiếc đũa thần, càng không phải sân khấu để phô diễn. Đó là một phần tất yếu trong hành trình dài hơi của mỗi DN. Và nếu không bước đi bằng thực chất, mọi thứ chỉ là vỏ bọc”, ông kết luận.
Với góc nhìn sắc sảo, sự thẳng thắn cần thiết và tinh thần trách nhiệm xã hội, cuốn sách cùng những chia sẻ của Phạm Việt Anh khơi gợi những tranh luận lành mạnh và, quan trọng hơn, thúc đẩy cộng đồng DN Việt Nam bước những bước đi vững chắc hơn trên con đường phát triển bền vững.
Thanh Ngân
